SAOPŠTENjE POVODOM ODRŽANE NAUČNE TRIBINE NA TEMU "PRAVNI STATUS IMOVINE REPUBLIKE SRPSKE"
11.05.2023.
Akademija nauka i umjetnosti Republike Srpske 11. maja 2023. godine održala je Naučnu tribinu „Pravni status imovine Republike Srpske“. Tribini je prisustvovalo 20 eminentnih naučnika (akademika i univerzitetskih profesora) koji se bave ustavnopravnim i ekonomskim aspektima imovine. Uvodničari na tribini bili su: akademik Vitomir Popović, akademik Rajko Tomaš i prof. dr Darko Radić. Nakon uvodnih izlaganja, vođena je sveobuhvatna rasprava, a potom su učesnici usaglasili stavove o statusu imovine Republike Srpske.
Posljednjih godina u Bosni i Hercegovini, bez potrebe i povoda, isključivo iz političkih razloga, otvorena je rasprava o „državnoj imovini“. Kao i do sada, bez valjanih ustavnopravnih argumenata, uključio se Ustavni sud Bosne i Hercegovine, visoki predstavnik i ambasadori jednog broja zapadnih zemalja u Bosni i Hercegovini. Tako je, umjesto razgovora predstavnika triju naroda o razvojnim programima i ekonomskom napretku, Bosna i Hercegovina ponovo postala zemlja međusobnih suprotstavljanja i optuživanja, odnosno antagonističkog djelovanja zagovornika centralizacije u odnosu na već utvrđenu ustavnu poziciju ravnopravnih entiteta u Bosni i Hercegovini. Argumentacija koju nude protagonisti „državne imovine“ nije utemeljena na Dejtonskom mirovnom sporazumu, Sporazumu o razgraničenju i odnosnim pitanjima kao njegovom Aneksu 2, a niti je u skladu sa Međunarodnom Arbitražnom odlukom za oblast Brčko (od 5.3.1999. god), Ustavom BiH, Ustavom Republike Srpske, Ustavom Federacije, niti na praksi već sprovedene privatizacije u BiH.
Učesnici naučne tribine koju je organizovala Akademija nauka i umjetnosti Republike Srpske, u uvodnim izlaganjima i raspravi, cjelovito su analizirali pravni status imovine Republike Srpske. Usaglašeni su sljedeći stavovi:
- Republika Srpska je svu imovinu na svojoj teritoriji (49%) unijela u dejtonsku Bosnu i Hercegovinu i time stekla pravo da ostane njen trajni vlasnik. Na tim principima, nakon završetka rata, u Bosni i Hercegovini je izvršena privatizacija velikog broja privrednih subjekata i banaka. Pitanje vlasništva nad imovinom entiteta i zahtjevi za njeno prenošenje na „državu“ nemaju nikakve ustavnopravne osnove.
- Kategorija „državna imovina“ ne postoji u pozitivnim pravnim propisima u Bosni i Hercegovini, niti u zakonodavstvu entiteta i Brčko distrikta. Ta kategorija terminološki je egzistirala u periodu postojanja socijalističkih zemalja, kakva je bila i SFRJ. Koncept tržišne ekonomije i privatnog kapitala ne počiva na „državnoj imovini“, pa bi vraćanje na taj koncept značilo i napuštanje tržišne ekonomije, jednog od temeljnih principa Dejtonskog sporazuma.
- Koncepcija dominantne privatne svojine u uslovima tržišne privrede i demokratske vlasti isključuje mogućnost podržavljenja imovine koja se efikasnije može koristiti na slobodnom tržištu. Stoga javnu svojinu na teritoriji BiH čine: javna svojina opština (gradova), kantonâ, Brčko distrikta i entitetâ (Republike Srpske i Federacije BiH). Nametanje monopola „državne svojine“ ne može se sprovesti bez derogiranja funkcije tržišta i demokratskih institucija, što čini temelj Dejtonskog sporazuma.
- Pravo svojine je univerzalno pravo i jednako je za sve, bez obzira na to ko je titular toga prava, pa ne postoje pravni argumenti na temelju kojih bi se mogla odbraniti tvrdnja da postoji „državna imovina“ kao poseban oblik svojine koji uživa poseban status.
- Na nivou BiH ne postoje zakonski materijalnopravni propisi kojima se uređuje pravo svojine i/ili svojinskopravni odnosi. Pravni status imovine definisan je Dejtonskim sporazumom kao pravo entiteta koji čine Bosnu i Hercegovinu.
- Opšta dobra ne mogu biti objekat prava svojine, pa samim tim niti bilo čije vlasništvo, a nikako „državna imovina“. Otuda su zahtjevi da zemljište, šume, rijeke, rudna bogatstva dobiju status „državne imovine“ bez ikakve društvene, ustavne i zakonske osnove.
- Ustavni sud BiH nije mjerodavan da vrši raspodjelu nadležnosti između i institucija u BiH ni u jednoj oblasti, a posebno ne u oblasti imovine entiteta i Brčko distrikta. Stoga Ustavni sud BiH nema nadležnosti da utvrđuje koja imovina pripada entitetima i Brčko distriktu, a koja Bosni i Hercegovini.
- S obzirom na to da je Dejtonskim sporazumom utvrđen pravni status imovine Republike Srpske i Federacije BiH, nisu prihvatljivi zahtjevi da se na nivou Parlamenta BiH raspravlja i odlučuje o imovini, jer je Dejtonskim sporazumom, Ustavom BiH i ustavima entiteta to pitanje već riješeno.