PREMINUO AKADEMIK RADE MIHALjČIĆ

U Beogradu je, 26. marta 2020. godine, u 84. godini, preminuo akademik prof. dr Rade Mihaljčić. Rođen je 21. januara 1937. godine u Srednjoj Jurkovici, opština Bosanska Gradiška. Bio je redovni član Akademije nauka i umjetnosti Republike Srpske, redovni profesor (u penziji) Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu i profesor emeritus Univerziteta u Banjoj Luci.

Kao petogodišnji dječak, odveden je u sistem koncentracionih logora Jasenovac, gdje su mu ubijeni roditelji i više članova porodice. Dio ranog djetinjstva proveo je u dječijem logoru Jastrebarsko. Osnovnu školu pohađao je u Sisku i Kotor Varošu, a gimnaziju u Banjoj Luci. Studije istorije završio je 1960. na Filozofskom fakultetu u Beogradu, gdje je izabran za asistenta 1962. godine. Na istom fakultetu, 1965. godine, odbranio je magistarski rad Selišta, prilog istoriji naselja u srednjovekovnoj srpskoj državi. Tokom 1966. i 1967. bio je na specijalizaciji u Eks an Provansu u južnoj Francuskoj, kod profesora Žorža Dibija, a potom na Univerzitetu u Atini kao stipendista grčke vlade. Doktorsku disertaciju Kraj Srpskog carstva odbranio je 1971. na Filozofskom fakultetu u Beogradu, gdje je kasnije biran u sva naučna zvanja. Nacionalnu istoriju srednjeg veka predavao je od 1984. godine u zvanju redovnog profesora i bio je šef Katedre za nacionalnu istoriju srednjeg veka. Na Filozofskom fakultetu u Banjoj Luci predavao je srpsku i južnoslovensku istoriju srednjeg vijeka. Univerzitet u Banjoj Luci dodijelio mu je, 2009. godine, zvanje profesora emeritusa.

Za dopisnog člana Akademije nauka i umjetnosti Republike Srpske izabran je 21. juna 2004, a za redovnog 5. septembra 2008. godine. Bio je sekretar Akademijinog Odjeljenja društvenih nauka (2004–2016), član Predsjedništva i predsjednik Odbora za istorijske nauke ANURS-a. Bio je član Uređivačkog odbora, Izvršnog odbora Uređivačkog odbora i Centralne redakcije Enciklopedije Republike Srpske.

Uža oblast njegovog naučnog interesovanja je nacionalna istorija srednjeg vijeka. Njegova istoriografska interesovanja usmjerena su na teme koje su istorijskim značajem i mjestom u predanju presudno uticale na formiranje moderne istorijske svijesti srpskog naroda. Nastojao je da prevaziđe pozicije suprostavljenih strana – pseudoistoričara koji su predanju poklanjali bezrezervno povjerenje i kritičkih istoričara koji su odbacivali svaku izvornu vrijednost predanja, i da na pravi način valorizuje predanje i smjesti ga u istorijski i društveni kontekst vremena u kojem je nastalo i djelovalo kao pokretačka snaga i osnov istorijskog identiteta. Jedan od bitnih segmenata njegovog naučnog rada jeste izučavanje srednjovjekovnih zakonskih spomenika.

Objavio je više monografija i radova u domaćim i stranim časopisima. Jedan je od autora Istorije srpskog naroda, u izdanju Srpske književne zadruge iz Beograda. Autor je udžbenika i priručnika za osnovnu i srednje škole. Napisao je preko 600 enciklopedijskih jedinica za Enciklopediju Jugoslavije, Lexikon des Mittelalters, Enciklopediju srpske istoriografije, Leksikon srpskog srednjeg veka, Srpski biografski rečnik i Enciklopediju Republike Srpske. Bio je glavni redaktor prvog toma Enciklopedije Republike Srpske, redaktor i urednik posebnih izdanja, odgovorni urednik „Istorijskog glasnika” i osnivač i urednik časopisâ „Stari srpski arhiv” i „Građa o prošlosti Bosne”. Zajedno sa akademikom Simom Ćirkovićem, priredio je Enciklopediju srpske istoriografije, Beograd 1997, i Leksikon srpskog srednjeg veka, Beograd 1999. 

Za knjigu Junaci kosovske legende dobio je Oktobarsku nagradu grada Beograda i Književnu nagradu BIGZ-a. Dobitnik je nagrade „Braća Karić” za naučnoistraživački rad. Član je Udruženja književnika Srbije po pozivu. 

 

Važnija djela: Kraj Srpskog carstva, Beograd 1975; Lazar Hrebeljanović – istorija, kult, predanje, Beograd 1984. (dva izdanja); Junaci kosovske legende, Beograd 1989. (dva izdanja); The Battle of Kosovo in History and in Popular Tradition, Beograd 1989; Bezimeni junak, Novi Sad 1995; Boj na Kosovu u bugaršticama i epskim pesmama kratkog stiha, Novi Sad 1995. (koautor J. Ređep); Prošlost i narodno sećanje, Beograd 1995; Narodne pesme o Kosovskom boju (koautor J. Ređep), Beograd 1997; Izvorna vrednost stare srpske građe, Beograd 2001; Vladarske titule oblasnih gospodara. Prilog vladarskoj ideologiji u starijoj srpskoj prošlosti, Beograd 2001; Sabrana dela I–VI, Beograd 2001; Zakoni u starim srpskim ispravama, pravni propisi, prevodi, uvodni tekstovi i objašnjenja, Beograd 2006; Ogledi o starom srpskom pravu, Banja Luka – Istočno Sarajevo 2013.